Historie: de Oranjes bij eerdere herdenkingen concentratiekamp Auschwitz

Over de bevrijding van Auschwitz

Op 27 januari 1945 om drie uur ‘s middags rijden Russische tanks het Poolse vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau binnen. In de eerste weken van januari hebben de nazi’s het grootste deel van de gevangenen, bijna zestigduizend mensen, weggestuurd uit het kamp. Ze moeten lopen naar kampen die meer in het Westen liggen. Toch treffen de soldaten van het Rode Leger in het kamp nog steeds zo’n zevenduizend mensen aan. Ze zijn uitgehongerd, verzwakt en uitgeput, maar hebben de gruwelen van het kamp overleefd.

Lees verder onder de foto.

In Auschwitz-Birkenau zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog ruim 1 miljoen mensen vermoord: het merendeel Joden, maar ook Roma, Sinti en homo’s. In 2006 besluiten de Verenigde Naties dat de Holocaust voortaan jaarlijks herdacht zal worden en ze kiezen hiervoor de datum 27 januari, de dag waarop Auschwitz werd bevrijd.

De eerste herdenking

De eerste grote herdenking van de bevrijding van Auschwitz vindt plaats in 1995, vijftig jaar na dato. In 1994 blikt koningin Beatrix tijdens haar kersttoespraak terug op de oorlogsjaren en vooruit op het herdenkingsjaar 1995. Ze spreekt over mensen die willoos slachtoffer werden van de bezetter. "Zij hadden geen keus; het brute geweld trof mensen zonder onderscheid. (…) De herdenking van tirannie, verzet en bevrijding is daarom zo belangrijk, omdat zij ons confronteert met de krachten van het kwaad, maar ons tegelijkertijd de waarden toont van waaruit ideologieën van haat en vernietiging kunnen worden overwonnen."

Een maand later, op 27 januari 1995, is de koningin samen met prins Claus in Auschwitz, waar op de plek van het voormalige kamp een grote herdenking plaatsvindt met overlevenden, nabestaanden, staatshoofden en royals. Beatrix en Claus lopen te midden van de andere genodigden onder de beruchte toegangspoort met de tekst Arbeit Macht Frei. Ze staan stil bij de Muur des Doods, waar tijdens de oorlogsjaren veel gevangenen met een nekschot werden doodgeschoten en de koningin plaatst een kaars bij de Nederlandse plaquette bij het herdenkingsmonument, een eerbetoon aan de mensen die slachtoffer werden van de Nazi-terreur.  

Staatsbezoek aan Israël

Datzelfde jaar brengt Beatrix een staatsbezoek aan Israël en komt ze in een toespraak voor het Israëlische parlement terug op de Auschwitz-herdenking. "Vijftig jaar na het einde van de oorlog kunnen wij onze herwonnen vrijheid niet in vreugde herdenken zonder ons tegelijkertijd met verbijstering en verslagenheid af te vragen hoe dit heeft kunnen gebeuren. De recente plechtigheden in Auschwitz, waarbij u, Mijnheer de Voorzitter, en wij aanwezig waren, hebben deze gebeurtenissen opnieuw in alle scherpte voor ons opgeroepen."

Lees verder onder de foto.

Herdenkingsjaar 2005

In 2005 is koningin Beatrix opnieuw bij de herdenking in Auschwitz. Omdat veel Joden met de trein naar Auschwitz werden afgevoerd, begint de plechtigheid met het geluid van de stoomfluit van een trein. Er wordt gebeden, kaarsen worden aangestoken en de aanwezigen leggen bloemen. Ook rabbijn Evers is bij de herdenking aanwezig en na afloop van de plechtigheid spreekt hij met de koningin. "Ik ben vereerd hier aanwezig te mogen zijn. Wij mogen nooit vergeten", zegt Beatrix.

Lees verder onder de foto.

Een paar maanden later zijn ook prins Willem-Alexander en prinses Máxima in het voormalige kamp. Ze openen er in het gerenoveerde Nederlandse paviljoen een tentoonstelling over de Jodenvervolging in Nederland. Een onderdeel van de opening is de onthulling van een wand waarop de namen staan van bijna zestigduizend Nederlandse Joden, Sinti en Roma die in Auschwitz werden vermoord. "Een zeer indrukwekkend monument ter herinnering aan de grootste misdaad ooit tegen de mensheid begaan. Nooit meer Auschwitz", is de boodschap die Willem-Alexander in het gastenboek achterlaat.

Lees verder onder de foto.

70 jaar na de bevrijding

In 2015 is het zeventig jaar geleden dat Auschwitz werd bevrijd. Samen met andere royals wonen Willem-Alexander en Máxima, als koningspaar, de herdenkingsplechtigheid bij. Ze plaatsen een kaars bij de Nederlandse plaquette bij het herdenkingsmonument en spreken met overlevenden van het kamp.

Herdenkingsjaar 2020

Ook bij de herdenking in januari 2020 zijn de Nederlandse koning en koningin in Polen aanwezig en spreken ze met overlevenden. Een paar dagen voor de herdenking in Auschwitz wonen verschillende royals, zoals koning Willem-Alexander, koning Felipe, koning Filip en kroonprins Haakon het vijfde Wereld Holocaust Forum in Jeruzalem bij. De Britse prins Charles is een van de sprekers. "We kunnen niet toelaten dat de Holocaust slecht een feitje in de geschiedenis wordt. We kunnen niet ophouden geschokt te zijn door de getuigenissen van hen die deze verschrikking hebben meegemaakt. Hun ervaring zou ons altijd moeten onderwijzen, leiden en waarschuwen."

Lees verder onder de foto's.

80 jaar na de bevrijding

Koning Charles is op 27 januari 2025 een van de vele staatshoofden die aanwezig zal zijn bij de herdenking in Auschwitz. "Ik vind echt dat ik dat moet doen, voor het tachtigjarig jubileum. Het is zo belangrijk." Voor het eerst zal prinses Amalia de herdenking bijwonen. Zij komt samen met koning Willem-Alexander en koningin Máxima naar Polen. De koningsparen van België, Denemarken en Spanje zijn ook aanwezig. Namens Noorwegen komt kroonprins Haakon en kroonprinses Victoria vertegenwoordigt de Zweedse koninklijke familie. De komst van groothertog Henri van Luxemburg is nog niet officieel aangekondigd, maar in zijn kersttoespraak stond Henri wél stil bij het belang van herdenken. "De bevrijding van Auschwitz tachtig jaar geleden laat ons de afgrond zien van de wreedheid die in ons zit als we ontkennen wat inherent is aan de mensheid: het verdedigen van onze fundamentele mensenrechten. Laten we dit nooit vergeten."

Tekst: Simone Lamain

Beeld: ANP