Vier koninginnen (1): Wilhelmina van Pruisen
Leuk nieuws! Vanaf vandaag starten we met een nieuwe serie artikelen over vier Nederlandse koninginnen. Vier weken lang gaan we op zondag terug in de tijd met de echtgenotes van koning Willem I, koning Willem II en koning Willem III. We starten onze serie met Wilhelmina van Pruisen (1774-1837). Ze heeft ooit gezegd dat ze niet in de wieg was gelegd voor koningin, maar toch is Wilhelmina van Pruisen onze eerste vorstin uit de Oranje-Nassau-dynastie. Ze trouwde op zestienjarige leeftijd met Willem Frederik, de latere koning Willem I.
Wilhelmina werd in 1774 geboren aan het Pruisische hof, als dochter van prins Frederik Willem, die in 1786 koning van Pruisen werd. Toen ze nog maar veertien was, besloten haar ouders dat de Nederlandse erfprins Willem haar toekomstige man zou worden. De bruiloft vond een paar jaar later plaats, toen Wilhelmina nog maar zestien was. Het betekende een afscheid van Berlijn, van haar oude vertrouwde omgeving en een nieuw leven in haar nieuwe vaderland. En dat was wennen. Haar man was vaak van huis, haar schoonmoeder was nogal bemoeizuchtig en ook het hofleven in Den Haag was minder uitbundig dan ze gewend was. Op het Oude Hof (het huidige Paleis Noordeinde) werd hun eerste kind geboren. Een zoon: Willem.
Lees verder onder het portret van Wilhelmina.
In 1795 vielen Franse troepen Nederland binnen en moesten de Oranjes het land verlaten. Voor Mimi (haar bijnaam in de familie) brak een onzekere tijd aan. Een deel van haar ballingschap bracht ze door in Berlijn. Daar kreeg ze nog drie kinderen: Frederik, Pauline en Marianne. Mimi hield van de Pruisische hoofdstad. Haar familie woonde er en ze genoot van het hofleven. Gala's, ontvangsten op het paleis, concerten en als jaarlijks hoogtepunt verkleedpartijen bij het carnaval: Mimi kon er geen genoeg van krijgen. Tijdgenoten prezen haar schoonheid en mensen die haar ontmoetten waren lovend over haar gesprekskunst. Ze stelde mensen op hun gemak, maar als het gesprek over politiek ging, dan viel ze stil. Dat interesseerde haar niet.
Toch werd ook haar leven bepaald door de politiek. In 1806 trokken Franse troepen op richting Berlijn en moest Mimi met haar man en drie kinderen (na Willem waren Frederik en Pauline geboren) de Pruisische hoofdstad verlaten. Onderweg werd haar dochter Pauline ziek. Zo ernstig dat het zesjarige meisje overleed. Volgens haar echtgenoot hield Mimi zich sterk, maar zelf schreef ze dat ze niet kon stoppen met huilen.
Lees verder onder het portret van Wilhelmina's echtgenoot.
Niemand zou in 1806 kunnen denken dat de Oranjes ooit weer terug zouden keren naar de Nederlanden, maar het leven zit vol verrassingen. In 1813 werd Willem Frederik gevraagd om soeverein vorst van de Nederlanden te worden. Twee jaar later werd hij zelfs koning van het huidige Nederland en België. De rol als koningin lag Wilhelmina niet echt. Waar ze in Pruisen genoot van het hofleven, trok ze zich in Nederland het liefste terug. Voelde ze zich hier niet echt thuis? Of was het haar gezondheid? Tussen 1820 en 1828 vermagerde Mimi, ze ging van 51 naar 46 kilo. Vooral in de Zuidelijke Nederlanden ontstond kritiek op het afwezige hofleven. En ook Mimi kreeg het te verduren: er werd spottend gesproken over haar kleding, die veel te ouderwets en eenvoudig zou zijn.
Lees verder onder het portret van Wilhelmina met haar dochter Marianne.
Mimi concentreerde zich op haar gezin. Waar er veel spanningen waren tussen koning Willem en de Prins van Oranje, was Mimi de vrouw bij wie iedereen zijn beklag kwam doen. Haar schoondochter Anna Paulowna noemde haar zelfs een engel. Naast haar gezin besteedde Mimi tijd aan haar hobby's. In 1806 was ze begonnen met schilderlessen en ze bleek talentvol. In 1810 schilderde ze haar jongste dochter, Marianne, als baby in de wieg. Ook zette ze zich in voor goede doelen. Van een tentoonstelling van haar schilderijen ging de opbrengst naar gewonde soldaten. Met politiek bemoeide ze zich nog steeds niet. Wel dronk ze elke dag om vier uur 's middags een kopje thee met haar man. Voor hem was dat het hét moment om even tot rust te komen.
Lees meer onder het portret.
De laatste jaren van haar leven ging haar gezondheid hard achteruit. Ze stierf in 1837, op 62-jarige leeftijd. Na haar overlijden werd er lovend over haar gesproken als Wilhelmina de Weldadige. Haar liefde voor schilderen erfde haar achterkleindochter koningin Wilhelmina.
Vier koninginnen
Momenteel wordt er hard gewerkt aan vier biografieën over de vier Nederlandse koninginnen in de negentiende eeuw. Het is een vervolg op het project van de drie biografieën die in 2013 verschenen over koning Willem I, koning Willem II en koning Willem III. Hun echtgenotes zijn altijd in de schaduw gebleven, maar verdienen natuurlijk ook aandacht. Hadden zij politieke invloed? Hoe zagen zij hun taak? Hadden ze een gelukkig huwelijk? Op welke manier waren ze betrokken bij de opvoeding van de troonopvolger? Alpita de Jong, Petra van Langen, Leonieke Vermeer en Monica Soeting duiken de geschiedenis in en hopen over een paar jaar hun biografieën te presenteren.
Tekst: Simone Lamain / Beeld: Koninklijke Verzamelingen, Den Haag
