De staatsbezoeken van het koningspaar
Wordt het onderwerp ‘mensenrechten’ wel of niet aangekaart en zo ja, in welke bewoordingen en bij welke gelegenheid? In de aanloop naar het staatsbezoek aan China – het zesde uitgaande bezoek van onze koning en koningin – wordt druk gespeculeerd over de vraag in hoeverre Willem-Alexander een statement durft te maken. Laten we de eerste vijf staatsbezoeken nog even terughalen; wat werd er gezegd en gedaan - en hoe was de sfeer.
De ontmoeting met de Chinese president Xi Jinping zal bij koning Willem-Alexander en koningin Máxima herinneringen bovenhalen aan maart 2014. Toen bracht Xi een staatsbezoek aan Nederland. Voor Willem-Alexander was de komst van Xi het eerste inkomende staatsbezoek. Het Chinese presidentiële echtpaar en de Oranjes zijn dus geen volslagen vreemden voor elkaar. Dat zou het makkelijker moeten maken om ongemakkelijke onderwerpen zoals de mensenrechten aan te kaarten. Of juist niet, want goede vrienden wil je misschien niet lastigvallen met een vervelende boodschap. Hoewel je je op dat laatste niet moet verkijken – misschien halen de Chinezen in hun hart juist hun neus op voor het zorgvuldig omzeilen van eventuele klippen. Wat de Koning ook zal zeggen – over het cadeau dat hij meekrijgt heeft de gastheer natuurlijk allang nagedacht. Het zou wel eens een Sichuanse panda kunnen zijn, een geschenk dat China graag mag overhandigen aan gewaardeerd bezoek.
Tempo
Een nieuwe koning, een nieuwe invulling van het staatsbezoek. Dat bleek zonneklaar tijdens het allereerste staatsbezoek dat Willem-Alexander en Maxima in hun nieuwe functie aflegden, in juni 2014. Naar Polen, een stabiele partner in Midden-Europa, zoals de koning het zelf verwoordde. Het tempo zat er lekker in: binnen twee dagen werd de agenda afgewerkt, waarbij de nadruk lag op de handelsbetrekkingen. Het leek ook allemaal iets soberder dan voorheen: de zogeheten contraprestatie, bedoeld als bedankje voor het gastland, bestond niet zoals vroeger uit een avondvullend programma. In plaats daarvan was er een pianoconcert door de beroemde broers Jussen, gevolgd door een netwerklunch. Hoe efficiënt wil je het hebben?
Slokje water
Het tweede staatsbezoek bracht koning Willem-Alexander naar Japan. Bij dit bezoek viel het strenge hofprotocol op, dat voor de pers een ware bezoeking was. Verslaggevers, fotografen en cameramensen werden gedagredeerd tot een soort koorddansers. Antoin Peeters van RTL-nieuws moest na afloop bijna in therapie en schreef de welhaast traumatische ervaringen in een column van zich af: de Kunaicho, het Agentschap van de Keizerlijke Hofhouding, is ‘de grootste verschrikking voor iedere journalist. Ik ben er na twee dagen Japan volledig klaar mee en zelfs de meegereisde medewerkers van de RVD liggen inmiddels aan de beademing. Vergeleken met de Kunaicho zijn RVD’ers je allerbeste vrienden.’ (…) Overal lopen mannetjes in zwarte, slecht zittende pakken. Ze kopen met pakken papier en plattegronden en doen erg druk met druk doen. We staan op lijsten, dan weer niet, krijgen pasjes en gekleurde lintjes. We mogen vrijwel niets - alleen ademhalen mag nog net. Een slokje water drinken? ‘Sorry sir, that’s not allowed.’ En maar blijven lachen en buigen.’ Antoin Peeters mocht zowaar kijken naar de keizer die onze koning een hand gaf. ‘Maar o wee als ik daar een foto van maak. Dan is er direct dikke stress. Ik besluit het toch te doen, denkend aan al die enge Japanse vechtsporten. Maar ik ga ervoor, leve de persvrijheid! Dan maar de martelkamer!’
Uitgestoken, lege hand
Na Japan volgde, begin november 2014 (ze waren toch in de buurt), Zuid-Korea. Met een beetje gevoel voor theater kunnen we dat ‘het bezoek van de uitgestoken, lege hand’ noemen. Een Zuid-Koreaanse cameraman vroeg of koning Willem-Alexander een handshake wilde demonstreren. Met de parlementsvoorzitter, was zijn bedoeling. Die stond er dan ook helemaal klaar voor. Maar óf onze koning had dat niet begrepen, óf hij wilde zich niet laten betuttelen, óf hij wilde aan de inlossing van het verzoek zijn eigen draai geven. Hoe dan ook, Willem-Alexander gaf Máxima een stevige handdruk – de parlementsvoorzitter keek beteuterd toe, maar kreeg hierna ook een hand van de koning. Hilariteit alom.
Peetmoeder
Het staatsbezoek aan Denemarken, maart dit jaar, werd gestempeld door de nauwe vriendschapsrelaties die de Oranjes houden met het Deense koningshuis. Koningin Margrethe is de peetmoeder van onze koning en dat schept (en versterkt) natuurlijk een band. De Deense vorstin kreeg bij voorbeeld een ereplaats bij het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima. Als je elkaar al generaties goed kent, en ook in de privésfeer regelmatig bij elkaar over de vloer komt, kun je veel plichtplegingen achterwege laten. Het was duidelijk: dit bezoek was geen formaliteit; gastvrouw en –heer én de gasten genoten van elkaars aanwezigheid.
Landverhuizers
Ook vriendschappelijk, maar toch om heel andere redenen, was de sfeer in Canada, waar het koningspaar in mei 2015 een staatsbezoek bracht. De bondgenoten en bevrijders van 70 jaar geleden zijn nog steeds de vrienden van nu. Máxima sprak mooie woorden in een ontmoeting met veteranen: ‘Dank u. Dank u allen zeer voor de bevrijding van Nederland’. Ze had haar huiswerk goed gedaan en informeerde belangstellend: ‘Was u ook betrokken bij de Slag om de Schelde? En bij Operatie Market Garden…?’ Voor al die tweede- en derde-generatie-landverhuizers was het bezoek van het koningspaar natuurlijk ook een hoogtepunt. Delen van Canada waren gewoon weer even Nederlands grondgebied.
door Anneke Verhoeven
