Luisteren: De rol van de royals in de Tweede Wereldoorlog
In deze aflevering staat de rol van de koningshuizen uit binnen-en buitenland in de Tweede Wereldoorlog centraal. Wie waren de winnaars en verliezers op koninklijk gebied? Presentator Tirza van der Graaf spreekt erover met historicus Simone Lamain.
Het is mei 1940 als de Duitsers Nederland binnenvallen. Koningin Wilhelmina is op dat moment nog in Nederland. Wat gaat er op dat moment door haar heen? "De koningin zat op Huis ten Bosch, en eigenlijk was het afwachten", zegt historicus Simone Lamain. "In april was Noorwegen al bezet, dus dat Nederland ook bezet werd was geen verrassing. Het gekke is dat er geen duidelijk plan klaarlag voor moment van de aanval. Het Nederlandse leger was ook niet in goede staat."
Rond deze tijd verkast de koninklijke familie van Huis ten Bosch naar Paleis Noordeinde. Simone vervolgt: "Toen werd ook al snel duidelijk dat Juliana en de dochters het land zouden moeten verlaten. Bij prinses Juliana lag de toekomst van de monarchie, zij moest in veiligheid worden gebracht. Bernhard moest ze brengen, maar had er geen zin in. Die wilde vechten. Wilhelmina wilde ook meedoen in de strijd. Maar realistisch was dat niet."
Het alternatief is om naar het laatste stukje Nederland te gaan dat nog niet bezet is door de Duitsers: Zeeuws-Vlaanderen. "In een Britse torpedoboot ging ze erheen. Ze zaten op open zee, maar ze konden geen contact krijgen met de mensen in Zuid-Nederland. Op volle zee moest er een beslissing worden genomen. Wilhelmina heeft dit een "mini-krijgsraad in zwemvesten" genoemd. De bevelhebber van de torpedoboot zei: ik moet terug naar Engeland, en jullie gaan met mij mee. Wilhelmina wilde het niet, maar ze had geen keus vond ze. Haar idee was om na aankomst in Engeland zo snel mogelijk weer terug te gaan naar Nederland."
Het is bekend dat het allemaal anders zou lopen. Wilhelmina blijft in Engeland. Ze geeft regelmatig toespraken via Radio Oranje. Opmerkelijk is dat het in die toespraken maar een paar keer over de Jodenvervolging gaat, slechts drie keer. "Eigenlijk was het weinig", zegt Simone. "Ze sprak ook niet concreet over de stakingen die er zijn geweest. Haar doel was dat Nederland zo snel mogelijk bevrijd zou worden. Al het andere, zoals de Jodenvervolging, stakingen, het verzet, noemde ze niet. Ook al was ze er wel van op de hoogte. Er werd namelijk gedurende de oorlog steeds meer bekend. Wij weten nu wel veel meer wat er in de kampen is gebeurd, maar tijdens de oorlog drongen er berichten door, bijvoorbeeld in de de illegale pers."
Buitenland
Wilhelmina ontmoette in Londen ook de vorsten van andere landen, die net als zij naar Engeland waren vertrokken. "De Luxemburgse groothertogin Charlotte bijvoorbeeld, of de Noorse koning Haakon. Ook de Griekse koning George II en de Joegoslavische koning Peter ontmoette ze. Die noemde Wilhelmina Petertje Joegoslavië. Hij was namelijk heel jong. Er is ook een foto van een theevisite op Buckingham Palace waar Wilhelmina, Haakon en Peter bij waren. Er was contact tussen de staatshoofden."
Andere vorsten bleven anders dan koningin Wilhelmina wel in eigen land. Deense koning Christian X bijvoorbeeld. Hij maakte vaak een ritje op z'n paard door Kopenhagen. Dat kwam stoer over. Koning Christian kwam er goed vanaf, hij schijnt geld gegeven te hebben om Joden te helpen ontspanppen. In Denemarken was de Joodse gemeenschap wel kleiner, dus ook overzichtelijker."
Wil je weten hoe het de andere buitenlandse vorsten verging? Hoe liep het bijvoorbeeld af met koning Leopold van België, die wél in zijn land besloot te blijven? En hoe kwam koningin Elizabeth tijdens de oorlog in aanraking met auto's? Luister hieronder snel verder naar de Blauw Bloed Podcast!
Foto's: ANP/Michaël Terlouw
