Foto's: Tien momenten waarop Prinsjesdag-geschiedenis werd geschreven
Een koets, een troonrede, een hoedjesparade, een zaal vol nerveuze politici en honderden Oranjefans. Samen vormen ze het recept voor maar één ding: Prinsjesdag. Hoewel de derde dinsdag van september misschien ieder jaar hetzelfde lijkt, zijn er in ruim tweehonderd jaar Prinsjesdag veel opmerkelijke momenten de revue gepasseerd!
1. Leve de koning!
Voor koning Willem-Alexander was 17 september 2013 ongetwijfeld een spannende dag. Onder het toeziend oog van een Ridderzaal voor politici en miljoenen Nederlanders zou hij die dag voor het eerst de troonrede uitspreken. De koning begon zijn troonrede met een terugblik.
Nu ik mij vandaag voor het eerst op Prinsjesdag tot u mag richten, hecht ik eraan te zeggen dat u (...) de aanzet heeft gegeven tot een hartverwarmende start van mijn koningschap. Het is een dag waaraan ik met grote dankbaarheid terugdenk.
Na afloop van de troonrede klonk voor het eerst sinds ruim honderdtwintig jaar een ‘Leve de koning!’ door de Ridderzaal.
Lees verder onder de foto.
2. Een spannende Prinsjesdag
De prinsessen Beatrix, Irene en Margriet beleefden in 1963 een spannende Prinsjesdag. Eén van de vier paarden voor het rijtuig van de prinsessen sloeg op hol, waarna ook de andere drie paarden schrokken. Het vierspan zette het op een rennen en kwam tot stilstand tegen een boom op het Haagse Lange Voorhout. Hoewel de crème calèche zwaar beschadigd raakte, konden de prinsessen niet veel later zonder kleerscheuren bij hun ouders in de Gouden Koets stappen.
Lees verder onder de foto.
3. Lang leve de…
Prinsjesdag bestaat al ruim tweehonderdvijftig jaar. Maar dan wel anders dan we het vandaag de dag kennen. Op 8 maart 1748 werd prins Willem V geboren - de zoon van stadhouder Willem IV en prinses Anna van Hannover. Deze dag werd omgedoopt tot ‘Prinsjesdag’ en uitgebreid gevierd met Oranjefeesten door het hele land.
Pas in 1814 werd Prinsjesdag voor het eerst een politieke aangelegenheid. Dat jaar opende de eerste Oranjevorst, Willem I, op 2 mei de vergadering van de Staten-Generaal. Vanaf toen stond deze opening jaarlijks bekend als Prinsjesdag.
Lees verder onder de foto.
4. Derde dinsdag in september: vaste prik?
In de Grondwet is bepaald dat “Jaarlijks op de derde dinsdag van september of op een bij de wet te bepalen eerder tijdstip” de Koning de troonrede voorleest. Toch was dit niet altijd vaste prik.
In 1814 werd bij Grondwet de eerste maandag van november gekozen als jaarlijkse opening van de vergadering van de Staten-Generaal. In 1815 werd dat de derde maandag van oktober, en in 1848 de derde maandag van september. Pas in 1983 werd de derde dinsdag van september bij Grondwet vastgelegd als Prinsjesdag.
Dat er nog wel eens werd afgeweken van deze vastgelegde data bewijst Prinsjesdag 1945. Prinsjesdag was dat jaar niet op de derde dinsdag van september, maar op de derde dinsdag van november.
5. “De mooiste opening van de Staten-Generaal die er ooit geweest is”
In 1945 was er nog meer opmerkelijks aan Prinsjesdag. Hoewel Prinsjesdag vandaag de dag wordt gekenmerkt door veel ceremonieel, vond koningin Wilhelmina het in eerste jaren van de wederopbouw gepast om sober ceremonieel te hanteren. Daarom kwam zij in 1945 per auto naar de Ridderzaal. Terugkijkend op deze Prinsjesdag ‘nieuwe stijl’ zei Wilhelmina:
De stoet was geheel aangepast aan de tijdsomstandigheden. Wij gingen per auto. (...) Naar mijn oordeel de mooiste opening der Staten-Generaal die er ooit geweest is. Doch ik sta hierin vrijwel alleen.
Pas na de inhuldiging van koningin Juliana in 1948 zou de Gouden Koets weer het Haagse Binnenhof op rijden.
Prinsjesdag en de allermooiste koetsen gaan al eeuwen hand in hand. Koning Willem II vormt de enige uitzondering op de regel. Hij koos er het liefste voor te paard op Prinsjesdag te verschijnen.
6. Glas vervangt goud
Na jaren trouwe dienst was de Gouden Koets in 2016 aan restauratie toe. Het koninklijk paar verscheen dat jaar in een oude bekende, de Glazen Koets, op het Haagse Binnenhof. Hoewel de Gouden Koets voor ons niet is weg te denken bij Prinsjesdag, reden niet alle royals graag rond in het rijtuig. Zo verkoos koningin Wilhelmina veel liever de Glazen Koets boven de gouden variant.
Lees verder onder de foto.
7. Zonder royals
In 1947 moest Prinsjesdag het zonder een door de vorstin uitgesproken troonrede stellen! Koningin Wilhelmina was ziek. Minister-president Beel nam de honneurs waar. Weliswaar niet vanaf de troon, maar staand voor het podium.
Dit was overigens niet de eerste keer dat Wilhelmina Prinsjesdag moest missen. In 1908 was zij niet aanwezig aangezien zij toen in verwachting was van prinses Juliana.
Lees verder onder de foto.
8. Een trouwe prins
Vele Prinsjesdagen lang vergezelde prins Claus koningin Beatrix trouw tijdens Prinsjesdag. In 1991, 2001 en 2002 was de prins wegens gezondheidsredenen niet aanwezig. Op Prinsjesdag 2002 werd de echtgenoot van Beatrix opgenomen in het AMC, waar hij drie weken later zou overlijden.
Lees verder onder de foto.
9. Zwanger!
In 2003 woonde prinses Máxima Prinsjesdag bij terwijl zij zwanger was. Nog geen twee maanden later, op 7 december 2003, zou prinses Amalia worden geboren. Máxima was overigens niet de eerste zwangere royal op Prinsjesdag. Hoewel het pas enkele maanden later bekend werd gemaakt, was ook prinses Beatrix tijdens Prinsjesdag 1966 in verwachting van de kleine prins Willem-Alexander.
Lees verder onder de foto's.
10. Leve de koningin!
In 1889 was koningin-regentes Emma de eerste vrouwelijke Oranje die in Nederland de troonrede uitsprak. Emma was op dat moment regentes voor haar echtgenoot koning Willem III, die niet langer in staat was publieke diensten te verrichten. De koningin-regentes zou na de dood van de koning tot 1898 de honneurs waarnemen voor haar dochter, de minderjarige koningin Wilhelmina. Het was het begin van zo'n hondertwintig troonredes met Oranjevorstinnen.
Bron: 75jaarvrijheid.nl / Koninklijke Verzamelingen / isgeschiedenis.nl
Beeldmateriaal: Rijksmuseum / ANP / Nationaal Archief
