Geheimzinnigheid en openheid rond vorstelijke ziektes

Wat mag het volk weten, wat ligt te gevoelig of is gewoon privé? Over openheid en terughoudendheid rond vorstelijke ziektes. ‘Hoogst opmerkelijk’, noemt Wim de Handschutter, kenner van het Belgische koningshuis, de waas van geheimzinnigheid rond de gezondheid van de oud-vorstin. Het journaille had natuurlijk tekst en uitleg gevraagd over de mededeling rond Paola’s aangekondigde rustperiode, maar het Paleis zwijgt vervolgens in alle talen. Voor een privézaak als deze is geen uitleg verschuldigd, luidde het verweer. Dat zou te verkopen zijn als dat de gebruikelijke lijn was. Maar over medische klachten van de koninklijke zuiderburen werd nooit spastisch gedaan. De Handschutter attendeert erop dat het bij voorbeeld geen geheim is dat Paola twee jaar geleden aan haar blaas is geopereerd. ‘Als het toch niet ernstig is, waarom dan zoveel mysterie?’ Natuurlijk heeft de mate van openhartigheid alles te maken met aard van de klachten. Een verstuikte enkel is van een iets andere orde dan hardnekkige psychische problemen of een ziekte waarvan de ernst nog bij niemand duidelijk is. Om nog maar even bij de zuiderburen te blijven: prins Laurent, de broer van koning Filip, haalde in het voorjaar van 2014 het nieuws toen hij in een kunstmatige coma werd gehouden. Doel was een beter behandeling van een longontsteking, maar er was ook sprake van een ander type klachten: oververmoeidheid of een burn-out. Sowieso een wat ongemakkelijke geschiedenis: het duurde twee weken voordat Albert en Paola hun zoon opzochten in het ziekenhuis, wat natuurlijk de geruchten voedde dat het niet erg boterde tussen de prins en zijn ouders. Depressie Binnen het Nederlandse koningshuis geldt de openheid rond de ‘klachten van depressieve aard’  van prins Claus als een schoolvoorbeeld van een nuchtere benadering van een ziekte die nog altijd met taboes omgeven was. De prins werd in het najaar van ’82 behandeld wegens een depressie en vertelde vier jaar later: ‘Ik geloof niet dat je het aan mensen die het zelf niet hebben meegemaakt, kunt uitleggen. Ik had geen pijn, als je onder pijn lichamelijke pijn verstaat, maar wel zielenpijn. Het is het meest verschrikkelijke dat een mens kan overkomen.’ De Depressie Stichting had zich geen beter ambassadeur kunnen wensen, en zei later ‘Het werd veel mensen duidelijk dat een depressie meer is dan een dipje of een sombere bui.’ Ook de Japanse kroonprinses, Masako, weet wat het is om te kampen met depressiviteit. Naar verluidt kon ze zich maar moeilijk schikken in het strenge regime dat nu eenmaal geldt aan het Japanse keizerlijke hof. De problemen die dat gaf, leidden ertoe dat ze zo min mogelijk in de openbaarheid verscheen. Overigens gaat het de laatste tijd beter met haar, en daar zouden de bezoeken aan Nederland (onder meer voor de inhuldiging van koning Willem-Alexander) toe hebben bijgedragen. Het feit dat onderdanen in het duister tasten over vorstelijke gezondheidstoestanden is vaak toe te schrijven aan instanties zoals bij ons de Rijksvoorlichtingsdienst, maar kan ook een keuze zijn van de patiënt zelf. Dat maakten we mee in de zomer van ’87. Koningin Beatrix kreeg tijdens haar vakantie in Frankrijk een – milde vorm van – hersenvliesontsteking en moest worden opgenomen in een ziekenhuis in het Zuid-Franse Antibes. De naar details hunkerende pers wist weinig informatie los te peuteren. De directie van het betreffende ziekenhuis wilde zelfs bevestigen noch ontkennen dat de Nederlandse koningin daar was onderzocht. De Rijksvoorlichtingsdienst kon weinig worden verweten: omdat de koningin haar vakantie als een privé-aangelegenheid beschouwde, wist de dienst ook niet waar ze aan toe was. Dat werd tien jaar later nog eens uit de doeken gedaan door politicologe Marja Wagenaar, die promoveerde op de RVD. Niemand in de omgeving van de koningin was, toen ze werd opgenomen, op het lumineuze idee gekomen om de RVD te bellen. De plaatsvervangend directeur bevond zich in de genante positie dat journalisten vroegen wat er waar was van het bericht, terwijl hij zelf van niets wist… Praatprogramma’s Een voorbeeld van maximale openheid is de manier waarop prins Bernhard junior omging met zijn ziekte. De tweede zoon van prinses Margriet en mr. Pieter van Vollenhoven is succesvol behandeld aan lymfklierkanker. Daar werd niet geheimzinnig over gedaan, ook niet door de prins zelf. Het  is allang niet uitzonderlijk meer dat ook leden van de koninklijke familie net als jan en alleman aanschuiven bij praatprogramma’s op radio en televisie. En dus was ook Bernhard te gast bij RTL Late Night, om te vertellen wat zijn ziekte met hem had gedaan. Niet te vergelijken daarmee is de omfloerste manier waarop gesproken wordt over de ziekte van de 74-jarige sultan Qaboos van Oman. In maart dit jaar keerde hij terug na een verblijf van 8 maanden in Duitsland, waar hij medisch werd behandeld. Wat hem precies mankeerde werd van officiële zijde nooit verteld, maar volgens een diplomaat leed hij aan darmkanker. In Thailand is men scheutiger met verklaringen over de ziekte van de monarch, maar koning Bhumibol (87) lag dan ook maanden in het ziekenhuis nadat er vorig jaar bij een operatie complicaties waren opgetreden. In augustus dit jaar maakte het koninklijk paleis bekend dat de vorst behandeld is voor een waterhoofd en een luchtweginfectie. Dan dichter bij huis. Koningin Elizabeth heeft de leeftijd (89) waarop het allerminst verbazend zou zijn dat er wel eens iets zou haperen op het gebied van haar gezondheid, maar ze beschikt over een ijzersterke constitutie. Als er een enkele keer sprake is van ziekte, wordt daar ook niet geheimzinnig over gedaan. Zo moest ze ooit vanwege een buikgriep verstek laten gaan bij een militaire ceremonie. Haar man, Prins Philip (94), ziet de laatste jaren wel eens een ziekenhuis van binnen, maar verkeert voor iemand van zijn leeftijd nog steeds in blakende welstand. Voor media die graag kwalen en kwaaltjes uitdiepen is er op dat punt weinig te halen. Aan de haal Soms gaan kranten zelf maar aan de slag. Duitse media – die traditiegetrouw de Oranjes goed in de gaten houden – hebben op dit punt wat onrust proberen te zaaien. Zo schreef de Duitse krant Bild in 2011 dat prinses Ariane taaislijmziekte zou hebben, waarmee ze niet ouder dan 36 jaar kan worden. Ze zou voor behandeling naar een ziekenhuis in Miami zijn afgereisd. Een staaltje van volledig aan de haal gaan met de feiten. En die waren dat Ariane twee jaar daarvoor, als peuter, in het ziekenhuis had gelegen voor een infectie aan de luchtwegen. Niks ernstige longproblemen, niks Miami. Dit voorjaar was het weer raak. Het Duitse maandblad Freizeit Monat wist te melden dat Willem-Alexander , die ‘gespannen en uitgeput oogt’ ernstige longproblemen zou hebben. De bron van dit verhaal is moeilijk te traceren. De koning heeft inderdaad ooit sarcoidose gehad, een ziekte die vanzelf weer overging. Gevoel voor drama kan Freizeit Monat niet worden ontzegd. Willem-Alexander zou zo ziek zijn dat er voor hem gebeden zou moeten worden. Dat is natuurlijk altijd goed, maar er hoeft niet gevraagd te worden of hij mag genezen van een aandoening waar hij niet aan lijdt. AV/BlauwBloed