Geschiedenis van de Gouden Koets: van ongewenst cadeau tot omstreden object
De Gouden Koets wordt al een aantal jaar niet meer gebruikt door koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Waar voorheen de koets op Prinsjesdag te zien was, reist het koninklijk gezin nu met de Glazen Koets. De reden van de verandering: een schildering van het koloniale verleden aan de linkerkant van de koets waaraan veel mensen aanstoot nemen.
"De Gouden Koets zal pas weer kunnen rijden als Nederland daar klaar voor is en dat is nu niet het geval", zo legt de koning in 2022 zelf uit in een video. Maar de koets nooit meer gebruiken en wegstoppen is niet aan de orde. "Het heeft geen zin om wat gebeurd is door de bril van onze tijd te veroordelen en te diskwalificeren," begint Willem-Alexander. "Simpelweg historische objecten en symbolen verbannen is beslist ook geen oplossing," concludeert hij.
Hoe is de Gouden koets van pronkstuk van koningin Wilhelmina veranderd in een veelbesproken object? Blauw Bloed duikt voor je in de geschiedenisboeken.
Lees verder onder de foto.
Wilhelmina vond het 'een protserige koets'
De Gouden Koets was een cadeau voor koningin Wilhelmina bij haar inhuldiging in 1898. Maar Wilhelmina was destijds helemaal niet blij met het rijtuig. Ze had nadrukkelijk aangegeven geen cadeaus te willen ontvangen voor haar inhuldiging, maar Amsterdam negeerde dit verzoek. Er werd geld ingezameld en de beste vaklieden werden geronseld om een prachtig 'volksgeschenk' te bouwen: een sprookjeskoets. Jammer genoeg vond Wilhelmina de Gouden Koets protserig en overdreven.
Lees verder onder de foto.
Het duurde nog drie jaar voordat de koets ook daadwerkelijk gebruikt werd, bij Wilhelmina’s huwelijk met Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. Er werd druk uitgeoefend om het rijtuig ook op Prinsjesdag te gebruiken en in 1903 was het zover. Wilhelmina gaf zelf altijd de voorkeur aan de koets uit 1826 die nu door Willem-Alexander gebruikt wordt: de Glazen Koets.
Lees verder onder de foto.
De Gouden Koets verdwijnt uit het straatbeeld
De Gouden Koets is in de loop der tijd uitgegroeid van een ongewenst geschenk tot een nationaal symbool en een trekpleister op Prinsjesdag. Ook werd de koets ingezet tijdens huwelijken, maar dit verliep niet altijd vlekkeloos. Op 10 maart 1966 werd er tijdens de bruiloft van van Beatrix en Claus in Amsterdam een rookbom naar de koets gegooid.
In 2015 reed het rijtuig voorlopig voor het laatst door de straten van Den Haag omdat na 117 jaar een grondige opknapbeurt hard nodig was. In de Tweede Kamer en daarbuiten is sindsdien met meer regelmaat gepleit om de Gouden Koets niet meer te laten uitrijden maar in een museum te parkeren.
Lees verder onder de foto.
De reden: op de volle linkerkant van de koets is door de schilder Nicolaas van der Waay een huldeblijk van de toenmalige koloniën afgebeeld. Met onder meer een knielende zwarte man namens de 'West' en een onderdanige inwoner van toenmalig Nederlands-Indië.
Met de schildering werd duidelijk gemaakt hoe de overzeese koloniën dankzij het Nederlandse moederland beschaving en ontwikkeling werden bijgebracht. Het is een afbeelding die aan het einde van de negentiende eeuw 'normaal' was, maar die anno 2023 afschuw oproept. Veel mensen vinden het aanstootgevend en de koets zou thuishoren in een museum. Die sentimenten zijn door de Amerikaanse Black Lives Matter-beweging nog sterker geworden.
Lees verder onder de foto.
"Ik volg de discussie, maar neem er niet aan deel," zei koning Willem-Alexander over de discussie eerder in 2020. Hij wilde pas beslissen wanneer de restauratie was afgerond. Hij wist dat de versiering op de linkerkant in het huidige tijdsgewricht niet meer acceptabel is.
Restauratie van de Gouden Koets
De restauratie is inmiddels in 2021 afgerond. Het resultaat van de 1,2 miljoen euro kostende restauratie was een paar maanden te zien in het Amsterdam Museum, waar zelfs koning Willem-Alexander een kijkje kwam nemen.
Met de komst van de gerestaureerde Gouden Koets naar het Amsterdam Museum wil museumdirecteur Judikje Kiers naast de geschiedenis ook ingaan op de actuele discussie over het rijtuig. "In een tijd waarin het debat over de toekomst van beladen erfgoed in de maatschappij actueler is dan ooit. Als museum moeten we een rol spelen in actuele maatschappelijke vraagstukken."
Lees verder onder de foto.
Wat is de toekomst van de Gouden Koets?
In februari 2022 is de tentoonstelling tot zijn einde gekomen en sindsdien staat de koets in het koetshuis van het Koninklijk Staldepartement. Daar kun je hem (helaas) niet meer zo makkelijk van dichtbij bewonderen. Of de Gouden Koets in de toekomst nog een keer wordt ingezet? Dat is nog maar de vraag, want koning Willem-Alexander is stellig dat hij de koets pas wil gebruiken als Nederland er klaar voor is. En dat is nu nog niet het geval.
Bron: ANP
