Gouden Koets: van ongewenst cadeau tot omstreden object
Het gebruik van de Gouden Koets staat de laatste jaren ter discussie. Over de volle lengte van de linkerkant is een tafereel te zien waaraan veel mensen aanstoot nemen en de koets zou thuishoren in een museum. Heel anders was de publieke opinie toen Wilhelmina de koets cadeau kreeg in 1898.
Een protserige koets
Wilhelmina was destijds helemaal niet blij met het rijtuig. Ze had nadrukkelijk aangegeven geen cadeaus te willen ontvangen voor haar inhuldiging, maar Amsterdam negeerde dit verzoek. Er werd geld ingezameld en de beste vaklieden werden geronseld om een prachtig 'volksgeschenk' te bouwen: een sprookjeskoets. Jammer genoeg vond Wilhelmina de Gouden Koets protserig en overdreven.
Het duurde nog drie jaar voordat de koets ook daadwerkelijk gebruikt werd, bij Wilhelmina’s huwelijk met Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. Er werd druk uitgeoefend om het rijtuig ook op Prinsjesdag te gebruiken en in 1903 was het zover. Wilhelmina gaf zelf altijd de voorkeur aan de koets uit 1826 die nu door Willem-Alexander gebruikt wordt: de Glazen Koets.
Lees verder onder de afbeelding.
De Gouden Koets is in de loop der tijd uitgegroeid van een ongewenst geschenk tot een nationaal symbool en een trekpleister op Prinsjesdag. Ook werd de koets ingezet tijdens huwelijken. In 1966 werd er tijdens de koetsrit van Beatrix en Claus in Amsterdam een rookbom naar gegooid.
In 2015 reed het rijtuig voorlopig voor het laatst door de straten van Den Haag omdat na 117 jaar een grondige opknapbeurt hard nodig was. In de Tweede Kamer en daarbuiten is sindsdien met meer regelmaat gepleit om de Gouden Koets niet meer te laten uitrijden maar in een museum te parkeren.
Lees verder onder de afbeelding.
Aanstootgevend
Waarom? Op de volle linkerkant van de koets is door de schilder Nicolaas van der Waay een huldeblijk van de toenmalige koloniën afgebeeld, met onder meer een knielende zwarte man namens de 'West' en een onderdanige inwoner van toenmalig Nederlands-Indië.
Met de schildering werd duidelijk gemaakt hoe de overzeese koloniën dankzij het Nederlandse moederland beschaving en ontwikkeling werden bijgebracht. Het is een afbeelding die aan het einde van de negentiende eeuw 'normaal' was, maar die in 2020 afschuw oproept. Veel mensen vinden het aanstootgevend en de koets zou thuishoren in een museum. Die sentimenten zijn door de Amerikaanse Black Lives Matter-beweging nog sterker geworden.
Lees verder onder de afbeelding.
Restauratie
"Ik volg de discussie, maar neem er niet aan deel", zei koning Willem-Alexander over de discussie eerder dit jaar. Hij wil pas beslissen als de restauratie is afgerond. Hij weet dat de versiering op de linkerkant in het huidige tijdsgewricht niet meer acceptabel is.
De restauratie van de koets loopt nog steeds. Vooraf is geen vast tijdpad afgesproken om de vaklieden niet onder druk te zetten en om eventuele tegenvallers te kunnen opvangen. De verwachting is dat de Gouden Koets volgend jaar weer in elkaar kan worden gezet. Het resultaat van de 1,2 miljoen euro kostende restauratie is vanaf juni 2021 te zien in het Amsterdam Museum.
Lees verder onder de foto.
Tentoongesteld
Met de komst van de gerestaureerde Gouden Koets naar het Amsterdam Museum wil museumdirecteur Judikje Kiers naast de geschiedenis ook ingaan op de actuele discussie over het rijtuig. "In een tijd waarin het debat over de toekomst van beladen erfgoed in de maatschappij actueler is dan ooit. Als museum moeten we een rol spelen in actuele maatschappelijke vraagstukken."
Ook trekt het museum vanaf oktober met een mobiele installatie het land in om bij Nederlanders te peilen wat de Gouden Koets voor hen betekent.
Lees verder onder de afbeelding.
Einde van de Gouden Koets?
Er is nog geen officiële beslissing gemaakt over de Gouden Koets. Wellicht zal het rijtuig in een museum belanden. In dat geval, hoeft men niet lang na te denken over een vervanger. De Glazen Koets, die al een jarenlange opknapbeurt heeft gehad, deed de afgelopen jaren al dienst als tijdelijke vervanger.
Helaas rijdt ook dit rijtuig dit jaar niet uit vanwege de coronaregels. Ook de balkonscène is afgelast. Het koningspaar gaat voor de troonrede met de hofauto van Paleis Noordeinde naar de Grote of St-Jacobskerk, die dienstdoet als vervanger van de Ridderzaal.
Bron: ANP
