Koning Willem I en de Nederlandse slavenhandel

Slavenhandel

Met de oprichting van de West Indische Compagnie in 1621 stortte Nederland zich in de handel in slaaf gemaakten. De WIC stond bekend om de driehoekshandel waarbij zij voer tussen Europa, West-Afrika en de Amerika's. Grote delen van Brazilië, de Antillen en Suriname kwamen onder gezag van de Nederlanders en in deze gebieden werd een omvangrijke plantage economie opgezet.

Op de suiker-, cacao- en tabaksplantages ontstond een grote vraag naar goedkope arbeid. Om aan deze vraag te voldoen, bouwden de Nederlanders een reeks forten langs de Westkust van Afrika. Via Afrikaanse slavenmarkten en de Nederlandse forten kwam er een grootschalige Trans-Atlantische handel in slaaf gemaakten op gang die tot ver in de negentiende eeuw zou duren.  

Lees verder onder de afbeelding. 

Beginnend verzet

Onder invloed van revoluties in Amerika (1776) en Frankrijk (1795) kwamen er aan het einde van de achttiende eeuw nieuwe ideeën op over vrijheid en gelijkheid. Uitspraken als ‘All men are created equal’ en ‘Liberté, égalité, fraternité’ deden hun intrede in het debat tegen de handel in slaaf gemaakten en de slechte leef- en werkomstandigheden op de plantages. 

All men are created equal

- Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring, 1776

Koning Willem I

Koning Willem I (1772-1843) bevond zich aan het begin van de negentiende eeuw in een lastig parket. Enerzijds nam de druk van binnen- en buitenlandse abolitionisten (anti-slavernijbeweging) toe, anderzijds was daar de druk van de slavenhandelaren en plantage-eigenaren die vreesden voor de economische gevolgen van de afschaffing. Ook op de plantages kwamen steeds meer mensen in opstand, vaak met vele doden en gewonden tot gevolg.

Daarnaast nam de druk van verschillende Europese vorstenhuizen en parlementen toe. In Groot-Brittannië (1807) en Amerika (1808) had men de slavenhandel al formeel in de ban gedaan en in Frankrijk draaide de discussie over afschaffing op volle toeren. De landen keken met een schuin oog naar de Nederlanders die er wel heel lang over deden om stappen te zetten in de richting van afschaffing van de slavenhandel.  

In de Nederlandsche Staatscourant van juni 1814 werd bericht dat de Franse koning Lodewijk XVIII “met leedwezen dat uitstel zag, welk de planters zich ten nutte zouden maken, om dien handel in deszelfs grootste uitgestrektheid te voeren, en duizende menschelijke wezens aan alle gruwelen van de slavernij over te leveren”.

Lees verder onder de afbeelding.

Koning Willem I ging in de zomer van 1814 overstag: bij koninklijk besluit werd de slavenhandel met Nederlandse schepen afgeschaft. 

uit geene haven of van geene reede binnen het gebied der Vereenigde Nederlanden schepen mogen varen welker bestemming is om negers van de Kust van Afrika (…) af te halen en naar het vaste land of de eilanden van Amerika over te brengen.  

- Koninklijk besluit, 15 juni 1814.

Illegaliteit

Hoewel hiermee formeel een einde kwam aan de Nederlandse handel in slaaf gemaakten, ging de illegale handel door. Binnen het Caribisch gebied werden nog steeds op grote schaal mensen verscheept en verkocht. Daarnaast was de gedachte dat de slavenpopulatie ook via voortplanting in stand kon worden gehouden.

Het zou nog ruim vijftig jaar duren voordat er ook een formeel einde kwam aan de slavernij op Nederlands grondgebied.  

Geboeid

Nederland kent een belangrijke geschiedenis als het gaat om slavenhandel en slavernij. Het EO-project Geboeid bestaat onder meer uit een interactieve documentaire waarin de fictieve levensverhalen van vier personen tijdens de slavernij centraal staan. Elk verhaal zet je voor verschillende keuzes. Welke zou jij gemaakt hebben? Ontdek het op geboeid.com. 

Beeldmateriaal: Rijksmuseum / Delpher