Prins Bernhard en zijn reis naar 'de West' – deel 2

Lees ook: prins Bernhard en zijn reis naar 'de West' deel 1.

Suriname

Prins Bernhard is al ruim een maand op reis als hij op 4 februari aankomt in Suriname. Zijn vlucht heeft vertraging opgelopen en het duister valt als hij van vliegveld Zanderij naar Paramaribo wordt gereden. Voor de prins is het zijn tweede bezoek aan Suriname. In 1942 heeft hij het land ook al bezocht, toen samen met prinses Juliana. Twee weken voordat het bezoek begint is in Suriname een nieuwe wet ingevoerd die het land volledige zeggenschap geeft over interne zaken. Maar dat betekent niet dat de relatie met de Nederlandse koninklijke familie wordt beëindigd. "Band Nederland-Oranje blijft bestaan", staat op een ereboog bij het vliegveld.

Lees verder onder de foto.

Als prins Bernhard uit de auto stapt bij het Paleis van de Gouverneur krijgt hij twee volksliederen te horen: het Wilhelmus en het Surinaamse volkslied ‘Suriname’s trotse stromen’. Dat laatste klinkt voor het eerst, want Bernhard is de eerste hoge gast die Suriname bezoekt sinds het ingaan van de nieuwe wet.

"Door banden van eeuwen verbonden"

In het parlementsgebouw houdt Bernhard zijn eerste toespraak. "Het Nederlandse volk, dat zich door banden van eeuwen verbonden weet aan uw mooie land, leeft mee met uw noden en vreugden." Ook overhandigt hij twee brieven met toezeggingen voor financiële steun voor medische voorzieningen en jeugdzorg. Het geld is bijeengebracht door alle lagen van de Nederlandse bevolking.

Lees verder onder de foto.

Op zondag maakt de prins een boottocht over de Surinamerivier, hij luistert naar een openluchtconcert en ‘s avonds bezoekt hij een kerkdienst. Maar hij maakt ook kennis met de armoede in Suriname. In de hoofdstad bezoekt hij een krottenwijk waar in 22 woningen 35 gezinnen wonen en waar de hygiënische omstandigheden slecht zijn. Per trein en korjalen (kano’s) reist Bernhard door het binnenland van Suriname. Hij ontmoet schoolkinderen, hij proeft onbekende citrusvruchten en krijgt kunstbloemen die gemaakt zijn uit kokosnoten. Ook de economie wordt niet vergeten. Bernhard bezoekt goudmijnen en een sigaretten- een schoenen- en een houtfabriek.

Lees verder onder de foto.

Bijzondere verzoeken

Prins Bernhard krijgt van sommige inwoners van Suriname bijzondere verzoeken: de drie hoofdmannen van het dorp Gansee vragen de prins om een kanon dat ze bij feestelijke gelegenheden kunnen afschieten. De prins belooft dat te zullen regelen. Bij een bezoek aan een gevangenis vraagt een gevangene die tot twintig jaar cel is veroordeeld, de prins om gratie.

Brazilië

De volgende halte op de reis door het Westelijk halfrond is Brazilië. Hier staan niet alleen de economische betrekkingen tussen Nederland en Brazilië centraal, maar ook de mogelijkheden voor immigratie. Nederland heeft in 1950 tien miljoen inwoners en er is een tekort aan woningen. Het is dus belangrijk om te zoeken naar nieuwe gebieden waar Nederlanders naartoe kunnen emigreren en Brazilië is een van de landen die daarvoor geschikt zijn. Volgens Bernhard zou het ook voor Brazilië gunstig kunnen werken, omdat de Nederlandse immigranten kunnen meewerken aan het ontginnen van de vruchtbare Braziliaanse grond. Natuurlijk wordt de economie niet vergeten. "Verhoging van de productie en herstel van de internationale handel zijn een levenskwestie. Ook hierom wenst Nederland de economische banden met Latijns-Amerika, in het bijzonder met Brazilië aan te halen", zegt Bernhard tijdens een diner met de Venezolaanse minister van Buitenlandse Zaken.

Lees verder onder de foto.

De prins heeft ook aandacht voor cultuur. Op vilten sloffen wandelt hij door het Keizerlijk Museum in Petrópolis waar hij de gouden kronen bekijkt van keizers Pedro I en Pedro II die in de negentiende eeuw over Brazilië regeerden.

"Doodvermoeiend, maar erg aardig"

"Doodvermoeiend, maar erg aardig", schrijft Bernhard over zijn bezoek aan Brazilië. Ook Willem van Tets, de diplomaat die met de prins meereist, is positief. "Hoe langer de prins op reis is, des te beter wordt hij. Dit soort werk ligt hem volkomen." Van Brazilië vliegt de prins via Paramaribo naar Curaçao, waar hij een paar dagen vakantie houdt.

Mexico

Mexico is het laatste Latijns-Amerikaanse land dat prins Bernhard bezoekt. Hij arriveert op het vliegveld van Mérida, de hoofdstad van de Mexicaanse deelstaat Yucatán, 23 februari . Hij ziet tegen het bezoek op, maar achteraf valt het hem alles mee. "Van de president tot de laatste arbeider was ieder persoonlijk vriendelijk."

Winkelen voor zijn vrouw en kinderen

Het officiële programma van de prins duurt drie dagen, die in het teken staan van recepties en diners en officiële ontmoetingen, bijvoorbeeld met de president en met de aartsbisschop. Maar er is ook tijd voor ontspanning. De prins gaat winkelen in Mexico-stad, waar hij zilveren armbandjes voor koningin Juliana en zijn dochters koopt en hij bezoekt een groots ruiterfeest dat speciaal voor hem is georganiseerd.

Lees verder onder de foto.

Maar ook hier speelt de economie een belangrijke rol. Mexico is een olieland en op een persconferentie zegt Bernhard dat hij verwacht dat Nederland op korte termijn olieboorinstallaties en andere machinerieën voor de olievelden kan leveren. Mexico is een land dat bij prins Bernhard past: Hij houdt van de mentaliteit, van de muziek, de vrolijkheid. Naast alle officiële momenten geniet hij van een rodeo waar hij gekleurde hoofddoeken voor de prinsessen krijgt en een sombrero voor hemzelf. Op een rijconcours mag hij een rondje rijden op een bekroond paard.

Onofficieel programma

Na drie dagen vliegt de prins naar Mechoacan waar hij een aantal dagen een onofficieel programma heeft. Maar ook nu zijn er ontvangsten, bijvoorbeeld door de inheemse Tarusco-Indianen die al tweeduizend jaar op het eiland Janitza wonen. Bernhard probeert net als zij vissen te vangen met een harpoen, maar dat blijkt niet zo makkelijk. In de stad Paszcuaro hebben schoolkinderen maandenlang gewerkt aan versieringen in de vorm van Nederlandse vlaggen, gemaskerde mensen zingen "Prins Bernhard, je bent onze vader" en het Algemeen Handelsblad schrijft hoe een "Muchoacanse schone met een bevallig gebaar" oorbellen aan de prins geeft. Een folkloristisch bal vormt het sluitstuk van het bezoek aan Mexico.

Verenigde Staten

Op 1 maart vliegt Bernhard zelf met zijn eigen Dakota naar Los Angeles, in de Verenigde Staten. In zijn hand houdt hij een zilveren rijzweep die hij op de laatste dag van zijn bezoek in Mexico heeft gekregen. In Californië bezoekt hij fabrieken van vliegtuigbouwers Lockheed en Douglas. Dat de contacten van Bernhard met de vliegtuigindustrie ruim twintig jaar later een groot schandaal zullen veroorzaken, is dan nog onbekend. Wel maakt de prins duidelijk dat hij hier niet is om Amerikaanse gevechtsvliegtuigen en bommenwerpers te kopen. In de woestijn bezoekt hij een locatie waar het Amerikaanse leger proeven neemt met raketvliegtuigen.

Lees verder onder de foto.

Kopje koffie op de luchthaven

Voor een bezoek aan de filmstudio’s in Hollywood heeft Bernhard geen tijd, maar hij gaat wel naar een diner met bekenden uit de filmwereld. Op 7 maart vliegt de prins naar Washington. Omdat de wind gunstig is, landt hij een half uur eerder dan verwacht. De chef van het Amerikaanse protocol en de militaire erewacht staan nog niet klaar, dus drinkt de prins vast een kopje thee op het vliegveld, waar hij ontdekt wordt door de Nederlandse ambassadeur.

Tot het officiële programma behoren een kranslegging op de begraafplaats Arlington en een lunch met de Amerikaanse president Harry S. Truman waar onder anderen ook Eleanor Roosevelt en de minister van Buitenlandse Zaken Dean Acheson bij aanwezig zijn. "Ik kan er niets aan doen, maar ik heb bewondering voor deze prins die zijn eigen vliegtuig bestuurt en die over het geheel genomen de meest democratische en onafhankelijke persoon is die ik ken", zegt Eleanor Roosevelt over de prins.

Canada

Het laatste land dat de prins bezoekt is Canada. Hier staat onder andere een ontmoeting met de Nederlandse gemeenschap op het programma. In Ottawa ontmoet Bernhard meer dan honderd echtparen die de afgelopen twee jaar naar Canada zijn geëmigreerd. De prins vraagt de Nederlanders of het ze in Canada goed bevalt en het antwoord is bijna altijd "ja".

Na drie dagen Ottawa vliegt Bernhard naar Quebec. Naast afspraken met de vicegouverneur, de Nederlandse consul en de aartsbisschop van Quebec, heeft Bernhard ook een ontmoeting met Canadese militairen die in de Tweede Wereldoorlog in Nederland hebben gevochten. Verder bezoekt Monsieur le Prince – zoals Bernhard in dit Franstalige deel van Canada wordt genoemd, een fabriek waar kunstmest wordt gemaakt en die door Nederlanders wordt geleid.

Via New York reist Bernhard terug naar Nederland. Op een persconferentie in de New York zegt hij over zijn reis, die zo’n tien weken heeft geduurd: "Het was een van de belangwekkendste en prettigste reizen, die ik ooit heb gemaakt, doch het was ook een van mijn vermoeiendste ervaringen op reisgebied."

En weer thuis

Op zondagmorgen 19 maart 1950 landt de prins met een KLM-vliegtuig op Schiphol. Niet alleen koningin Juliana en zijn vier dochters wachten hem op. Ook minister-president Wim Drees, een aantal ministers, de ambassadeurs van de Verenigde Staten en van Canada, de burgemeester van Amsterdam en de commissaris van de Koningin in Noord-Holland.

Lees verder onder de foto.

Als eerste begroeten koningin Juliana en de prinsessen prins Bernhard. Daarna spreekt premier Drees een dankwoord uit. Na een kort fotomoment stapt het koninklijk gezin in een hofauto, op weg naar Paleis Soestdijk.

Tekst: Simone Lamain

Beeld: ANP / Nationaal Archief