Verdwenen monarchieën: zo werd de monarchie in Griekenland afgeschaft
Het verhaal van de Griekse monarchie lijkt wel een Griekse tragedie. Ballingschappen, oorlogen en referenda bepaalden het leven van veel Griekse vorsten. In 1974 werd de monarchie definitief afgeschaft, maar de laatste Griekse koning Constantijn en zijn gezin hadden toen al een veilig heenkomen in Londen gevonden. Tegenwoordig wonen verschillende Griekse royals weer in Griekenland. Gewoon als burger, want de Griekse troon is leeg en blijft leeg.
De Griekse koning George II (1890-1947) heeft het ooit kernachtig gezegd: "Het belangrijkste attribuut voor een koning van Griekenland is een koffer". Die koffer staat symbool voor het vluchtige leven van een Griekse vorst. Het kan maar zo gebeuren dat het volk, de premier of de internationale gemeenschap beslist dat je je land moet verlaten. En dan moet je ook snel weg zijn. Maar het kan ook andersom gaan: dat de omstandigheden veranderen en dat je weer terug kunt naar je vaderland. Terug op de troon. Ook dan is snelheid geboden, want als je te lang wacht kan iemand anders de kroon voor je neus wegkapen.
George II wist waar hij het over had. Tot drie keer toe moest hij Griekenland verlaten, maar steeds keerde hij weer terug. Zijn laatste ballingschap was tijdens de Tweede Wereldoorlog, die hij deels in Egypte en deels in Londen doorbracht. Na de oorlog bepaalde een referendum dat hij terug mocht naar zijn vaderland. Het werd geen langdurig succes. Zijn geboorteplek, het zomerpaleis Tatoi van de Griekse koninklijke familie, lag in puin en in het noorden van Griekenland begonnen de communistische tegenstanders van de monarchie een burgeroorlog. Een half jaar na zijn terugkeer in zijn vaderland stierf George onverwacht op 1 april 1947.
Ontstaan monarchie Griekenland
Wie de stamboom van de Griekse koninklijke familie bekijkt, kan niet anders dan concluderen dat er geen spatje Grieks bloed door de aderen van de Griekse royals stroomt. In 1832 ontstond het Koninkrijk Griekenland. De eerste koning was een Duitse prins, Otto van Beieren, afkomstig uit het Huis Wittelsbach. Hij kwam in 1832 als zeventienjarige op de Griekse troon, maar na dertig jaar hadden de Grieken genoeg van Otto en stuurden ze hem en zijn echtgenote terug naar Beieren.
Lees verder onder de foto.
De Grieken moesten op zoek naar een nieuwe vorst en dus werd er een referendum georganiseerd waar de zoon van de Britse koningin Victoria, prins Arthur, als winnaar uit de bus kwam. Maar Arthur had geen zin en dat gold ook voor een aantal andere potentiële kandidaten. Uiteindelijk klopten de Grieken aan bij de persoon die slechts zes stemmen kreeg bij het referendum: de Deense prins Wilhelm. Ook hij zat niet te wachten op een Grieks avontuur, maar zijn grootvader, de Deense koning Frederik VII, dwong hem om op het verzoek in te gaan.
Koning George I
De zeventienjarige Wilhelm kwam in oktober 1863 in Griekenland aan en ging regeren als koning George I. Hij trouwde in 1867 met de Russische Olga, een kleindochter van tsaar Nicolaas I. Onder zijn leiding zou het Griekse grondgebied groeien en zou Griekenland moderniseren: er kwam een metro, een Nationaal Museum en in 1896 werden de eerste moderne Olympische Spelen gehouden. George was populair bij de bevolking, maar in 1913, vlak voor zijn vijftigste regeringsjubileum, werd hij vermoord door een anarchist.
Lees verder onder de foto.
Hierna verloopt de geschiedenis van de monarchie in Griekenland allesbehalve soepel. Griekenland is tussen 1912 en 1949 betrokken bij twee Balkanoorlogen en twee Wereldoorlogen. Ook intern wordt het land verscheurd en strijden kolonels, communisten en monarchisten om de macht. Voor een vorst is het een bijna onmogelijke opgave om boven de partijen te staan en het verdeelde land te verenigen.
Ballingschap
Van de vijf vorsten die Griekenland sinds 1913 heeft gehad, zijn er drie tijdens hun koningschap in ballingschap gestuurd. Dat zijn Constantijn I, George II en Constantijn II. Koning Alexander, die in 1917 op de troon kwam omdat zijn vader Constantijn I het land werd uitgestuurd, werd in 1920 gebeten door een aap en stierf aan de verwondingen. Alleen koning Paul, die regeerde vanaf 1947, kon tot aan zijn overlijden in 1964 ‘ongestoord’ op de Griekse troon blijven.
Lees verder onder de foto.
Koning Constantijn II
De laatste koning van de Hellenen, zoals de koning van Griekenland officieel heet, was Constantijn II, die in 1967 – al drie jaar na zijn aantreden – zijn vaderland moest verlaten. Samen met zijn echtgenote Anne-Marie en hun kinderen kwam hij via Italië in het Verenigd Koninkrijk terecht.
Lees verder onder de foto.
Constantijn leerde zijn kinderen de Griekse taal en bleef jaren hopen dat hij Griekenland zou terugzien. In 1981 was het zover, Constantijn mocht van de Griekse regering zes uur in zijn vaderland doorbrengen voor de uitvaart van zijn moeder, koningin Frederika. Bij aankomst op het vliegveld boog hij voorover en kuste hij de grond.
Geen achternaam
In 1993 vierden Constantijn en zijn gezin vakantie in Griekenland, waar veel koningsgezinde Grieken de familie juichend binnenhaalden. Maar niet iedereen was even opgetogen over de reis. Een jaar later werd door het Griekse parlement een wet aangenomen die Constantijn zijn nationaliteit en zijn Griekse bezittingen afnam. Hij zou pas een Grieks paspoort kunnen krijgen, als hij een achternaam zou aannemen. Maar dat was moeilijk, volgens Constantijn: "Het probleem is dat mijn familie uit Denemarken komt, en de Deense koninklijke familie heeft geen achternaam."
Lees verder onder de foto.
De Grèce
In 2013 verhuisden Constantijn en Anne-Marie naar Griekenland. De laatste tien jaar van zijn leven woonde Constantijn weer in zijn vaderland. Hij stierf op 10 januari 2023 in een ziekenhuis in Athene. Zijn oudste zoon Pavlos is nu het hoofd van de familie. Pavlos is getrouwd met de Amerikaanse miljonairsdochter Marie-Chantal Miller en samen wonen ze in Griekenland. Sinds afgelopen december beschikken Pavlos, zijn twee broers, twee zussen en zijn vijf kinderen weer over een Grieks paspoort. Dat kregen ze nadat ze trouw hadden gezworen aan de Griekse republiek en een achternaam hadden aangenomen: De Grèce.
Lees verder onder de foto.
Alles is familie
De Griekse royals zijn familie van de Deense en de Spaanse koninklijke families. Kroonprins Pavlos is een volle neef van de Deense koning Frederik: hun moeders – koningin Anne-Marie en koningin Margrethe – zijn zussen. Pavlos is ook een volle neef van de Spaanse koning Felipe, omdat koning Constantijn een broer was van de Spaanse koningin Sofia.
Lees verder onder de foto.
Banden met de Oranjes
Met de Oranjes zijn er heel warme vriendschappelijke betrekkingen. Koning Constantijn was de peetvader van de jongste broer van koning Willem-Alexander, Pavlos en Marie-Chantal waren aanwezig bij het veertigste verjaardagsfeest van koningin Máxima, ons koninklijk gezin vierde in 2019 Pasen met koning Constantijn en koningin Anne-Marie en van de Griekse vakantievilla van koning Willem-Alexander en koningin Máxima is het niet ver naar Spetses, waar de Griekse royals graag vakantie vieren.
Tekst: Simone Lamain
