Willem V - de verzamelende prins
De stadhouder, prins Willem V (1748-1806), was al in alle haast gevlucht naar Engeland toen de Fransen in januari 1795 Nederland binnenvielen. Veel van waarde had hij meegenomen, maar lang niet alles. Een groot deel van zijn enorme kunst- en rariteitencollectie was achtergebleven in de Oranjepaleizen. “Wat overblijft zal het Natuurhistorisch Museum in Parijs tot het rijkste museum in Europa maken”, zo schreef een Franse wetenschapper enkele maanden later.
Toen de Fransen de verzameling van Willem V zagen, moeten zij hun ogen hebben uitgekeken. De collectie van de prins was een product van bijna twee eeuwen van kunst zoeken en aanschaffen. De kern ervan bestond uit kleine verzamelingen die onder andere prins Frederik Hendrik (1584-1647) en Willems vader Willem IV (1711-1751) hadden vergaard. Onder Willem V groeide dit uit tot één enorm verzamelparadijs.
Lees verder onder de afbeelding.
Verzamelen in de mode
In de zeventiende en achttiende eeuw sloegen steeds meer mensen aan het verzamelen. Grote oorlogen en de steeds exploderende handel brachten steeds meer mensen en landen met elkaar in contact. Soldaten en handelaren van over de hele wereld brachten nieuwe producten mee en verkochten deze op de Europese markt. Dit betekende dat ook exotische producten uit Azië, Afrika en de Amerika's voor steeds meer mensen toegankelijk werden.
Dit bracht een enorme verzamelwoede op gang waaraan steeds meer mensen meededen. Grote en kleine kunstkamers en rariteitenkabinetten doken op in adellijke landhuizen, in riante grachtenpanden en op kleine zolderkamers.
Lees verder onder de afbeelding.
Hoewel verzamelen dus enorm in de mode was, was de stadhouderlijke collectie uitzonderlijk. In 1766 bracht Willem V zijn verzameling onder in verschillende panden op het Haagse Buitenhof. Hier groeide de collectie uit zijn voegen. Verschillende verdiepingen met schelpen en koralen, opgezette nijlpaarden en vlinders, munten en schilderijen: een verzameling waar de doorsnee verzamelaar alleen maar van kon dromen.
Lees verder onder de afbeelding.
Moederskind
De verzameling van de prins was nooit zo groot geworden als zijn moeder, prinses Anna van Hannover (1709-1759), haar zoon niet altijd het beste van het beste had gegeven. Zo kocht zij in 1751 bij een Haagse natuurhistoricus voor ruim 70 gulden aan insecten. Bedenk hierbij dat het jaarsalaris van een VOC-matroos ongeveer 9 gulden bedroeg.
Cadeaus voor de prins
Willem V kocht veel zelf aan. Zo was hij een graag geziene gast op kunstveiligen door heel het land. Maar hij kreeg ook veel van zijn verzamelstukken van bewonderaars, waaronder scheepsladingen exotische dieren. In 1765 kreeg de prins een lijst toegestuurd met daarop ruim 117 zeldzame dieren uit Suriname. De prins mocht kiezen wat hij wilde, en niet veel later werden ruim vijftig dieren aan de stadhouderlijke collectie toegevoegd, waaronder “vijf Guinese apen”.
Een aantal jaren later schonk de ontdekkingsreiziger en militair Robert Jacob Gordon in 1779 Willem V het skelet van een giraf uit Zuid-Afrika. Dit was zo bijzonder dat in Nederland in ieder deel van het skelet zorgvuldig de naam van de prins werd gekerfd.
Lees verder onder de afbeelding.
Het waren deze stukken die de Fransen in 1795 in de Haagse paleizen vonden. Veel hiervan werd aan het begin van de negentiende eeuw teruggegeven aan de Oranjes en werd door koning Willem I (1772-1843), de zoon van de verzamelende prins, ondergebracht in verschillende musea in Nederland. Dit geldt echter niet voor alles. De giraf van Gordon maakt nog altijd deel uit van één van de enorme natuurhistorische collecties van Frankrijk.
Beeldmateriaal: Rijksmuseum, Amsterdam / Mauritshuis, Den Haag
