Van informeel naar pro­fes­si­o­neel: hoe koningin Beatrix het koningshuis hervormde

In 1938 werd prinses Beatrix geboren, als oudste dochter van toen nog prinses Juliana en prins Bernhard. Ze groeide op met drie zusjes, maar de toekomst van de monarchie lag in haar handen.

Verjaardagscadeau

Op de 42ste verjaardag van prinses Beatrix ontving ze een bijzonder 'cadeau' van haar moeder, koningin Juliana. Op 31 januari 1980 maakte Juliana haar besluit tot abdicatie bekend, en daarmee zou ze het stokje overdragen aan haar oudste dochter. Drie maanden later, op 30 april, werd Beatrix officieel ingehuldigd als Koningin der Nederlanden. Tijdens de ondertekening van de Akte van Abdicatie werd duidelijk dat Beatrix het koningschap op een zakelijke manier zou benaderen. In Amsterdam was het echter geen feestelijke dag. Daar protesteerden krakers met leuzen zoals "Geen woning, geen kroning" en gooiden ze rookbommen.

Lees verder onder de foto's.

Hoop in geloof

Koningin Beatrix leek maar al te goed te begrijpen wat er van haar verwacht werd in haar nieuwe rol. "Ik ben me bewust van mijn taak: handelen zonder persoonlijke voorkeur en boven partij- en groepsbelangen staan. Deze taak wil ik vervullen met plichtsbesef en oprechtheid, vanuit het sterke geloof dat God mijn leven leidt," zei Beatrix tijdens haar inhuldiging in de Nieuwe Kerk. "Wanneer ik straks de eed op de Grondwet aan het Nederlandse volk afleg, doe ik dat niet uit eigen kracht. In mijn geloof hoop ik die kracht te vinden. Mijn diepste wortels liggen in ons volkslied: 'Mijn schild ende betrouwen zijt Gij O God, mijn Heer!'" Terwijl Beatrix twee vingers van haar rechterhand opstak, sprak ze: "Zo waarlijk helpe Mij God almachtig." De nieuwe koningin was officieel ingehuldigd.

Lees verder onder de foto's.

Koningin Beatrix

Toespraak tijdens de inhuldiging op 30 april 1980.

"Die opdracht wil ik vervullen naar plicht en geweten, vanuit het vast geloof dat God mijn leven leidt."

Monarchie als bedrijf

Koningin Beatrix kwam in een onrustige tijd aan het hoofd van de Nederlandse monarchie te staan. Haar ouders, prinses Juliana en prins Bernhard, waren in de jaren daarvoor betrokken geraakt bij verschillende schandalen. Om het imago van de monarchie te herstellen, voerde Beatrix ingrijpende hervormingen door aan het hof. Het Koninklijk Huis moest worden gepositioneerd als een professioneel bedrijf, met Beatrix als CEO.

Lees verder onder de foto.

• Juliana als koningin: geen 'majesteit' maar 'mevrouw'

  Juliana als koningin: geen 'majesteit' maar 'mevrouw'

Koninginnedag

Het koningschap van koningin Beatrix stond in het teken van verbinding en continuïteit. De monarchie moest haar betoverende uitstraling behouden, maar dat kon alleen door een goede balans te vinden tussen afstand en betrokkenheid. Een voorbeeld daarvan is de viering van Koninginnedag. In plaats van mensen naar het paleis te laten komen, zoals koningin Juliana met haar jaarlijkse defilé’s op Paleis Soestdijk deed, ging Beatrix met haar familie het land in.

Lees verder onder de foto's.

Een opmerkelijke viering van Koninginnedag vond plaats in 1988 in Amsterdam. In de ochtend was koningin Beatrix samen met haar familie – volgens plan – in Overijssel. Later op de dag verscheen het koninklijk gezin onverwachts in het centrum van Amsterdam. De relatie tussen de stad en de koningin was tot dat moment niet erg positief goed; tijdens haar huwelijk met prins Claus en inhuldiging waren er demonstraties geweest. Dit veranderde echter door het onverwachte bezoek: ze gaf kreeg zelfs een kus op de wang van een voorbijganger, die de boeken in zouden gaan als ‘de zoen van Amsterdam'. En daarmee zou er een letterlijke verzoening hebben plaats gevonden tussen koningin Beatrix en de hoofdstad.

Lees verder onder de foto's.

Majesteit en moeder

Naast haar drukke functie als koningin, zorgde Beatrix ook voor de opvoeding van haar drie zonen. De ondersteuning van prins Claus was hierbij cruciaal. Op Paleis Noordeinde was Beatrix koningin, terwijl ze op Paleis Huis ten Bosch moeder was voor prinsen Willem-Alexander, Johan Friso en Constantijn. In 1988 gaf ze in een interview aan dat ze zelf een ander voorbeeld had gehad: "Wij werden nogal overgelaten aan de kinderjuffrouwen en de gouvernantes en veelal alleen door het grote huis zwierven".

Lees verder onder de foto's.

• Prinses Beatrix over prins Claus: "Ik heb ontzettend veel geluk gehad"

  Prinses Beatrix over prins Claus: "Ik heb ontzettend veel geluk gehad"

• Aha! Zó is prinses Beatrix als moeder

  Aha! Zó is prinses Beatrix als moeder

Rampen

Tijdens het koningschap van koningin Beatrix werd Nederland geconfronteerd met verschillende rampen en verdrietige gebeurtenissen. Dit omvatte onder andere de Bijlmerramp (1992), de vuurwerkramp in Enschede (2000), de Nieuwjaarsbrand in Volendam (2000/2001) en twee politieke moorden die kort na elkaar plaatsvonden. Na deze ingrijpende voorvallen bood koningin Beatrix haar steun aan de slachtoffers en nabestaanden.

Lees verder onder de foto's.

Een tragische gebeurtenis waar de koningin zelf bij was, vond plaats op Koninginnedag 2009 in Apeldoorn. Een auto reed in op de optocht waar de koninklijke familie met hun bus reed. Acht mensen overleden na de aanslag. Dezelfde avond bracht het hof een videoboodschap van de koningin naar buiten, bekend om de alleszeggende diepe zucht aan het begin van deze video.

Familiekwesties

Hoewel koningin Beatrix haar best deed om de monarchie smetvrij te houden, kwam er op een aantal momenten toch wat druk te staan op het koningshuis. Dat had alles te maken met familiezaken. De partnerkeuzes van haar twee oudste zoons, prins Willem-Alexander voor Máxima Zorreguieta en prins Friso voor Mabel Wisse Smit, lieten veel stof opwaaien in het land. En ook haar vader, prins Bernhard, bracht de monarchie zelfs na zijn dood aan het wankelen. In een interview in de Volkskrant dat hij na zijn overlijden liet publiceren deed hij een boekje open over zijn privéleven. Desondanks slaagde Beatrix erin om deze uitdagingen het hoofd te bieden en wist zij deze stormen te doorstaan.

Lees verder onder de foto.

Er was ook veel verdriet in het leven van Beatrix als koningin. De gezondheid van prins Claus liet hem gedurende de laatste jaren van zijn leven steeds vaker in de steek, waardoor hij niet altijd meer mee kon met Beatrix. In 2002 overleed de geliefde echtgenoot van de koningin. In 2004 overleden haar beide ouders. In 2012 werd de koninklijke familie opgeschrikt door het bericht dat prins Friso bedolven raakte onder een sneeuwlawine in Lech, Oostenrijk. Anderhalf jaar later overleed hij, op 44-jarige leeftijd op Huis ten Bosch.

Nieuw tijdperk

In de onzekere en verdrietige periode na het ongeluk van Beatrix' middelste zoon Friso, nam de koningin een vastberaden besluit. Na 33 jaar op de Nederlandse troon trad Beatrix terug uit haar ambt. "Ik heb het altijd als een uitzonderlijk voorrecht beschouwd een groot deel van mijn leven in dienst van ons land te kunnen stellen en overeenkomstig mijn opdracht invulling te mogen geven aan het koningschap", vertelde koningin Beatrix in haar toespraak. Sinds 30 april 2013 heeft Nederland een nieuw koningspaar: koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Beatrix gaat vanaf dat moment weer door het leven als prinses.

Beeld: ANP